Oogje in het zeil voor Noordzee erfgoed
De Sea Ranger Service heeft een driejarige pilot, gericht op het verbeteren van monitoring op maritiem erfgoed in samenwerking met de rijksoverheid, succesvol afgerond.
Doelstelling van de pilot was om historische scheepswrakken op de Noordzee beter te beschermen middels inzet van Sea Rangers als extra ‘ogen en oren’. Wraklocaties op zee zijn wettelijk beschermd en herbergen unieke mariene biodiversiteit, maar worden steeds vaker verstoord, waarbij wrakstukken illegaal worden geborgen en historische artefacten verdwijnen om op de zwarte markt te worden verhandeld.
De Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed, de rijksdienst verantwoordelijk voor erfgoedinspectie en onderdeel van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, voerde de pilot samen met de Sea Ranger Service uit. Gedurende een periode van drie jaar hebben Sea Rangers de wraklocaties gecontroleerd op allerlei soorten duik- en bergingsactiviteiten. Na uitgebreide evaluatie heeft de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed aangekondigd dat de pilotwerkzaamheden nu voortgezet zullen worden in een nieuw programma van doorlopende monitoring. Vanaf het voorjaar van 2022 zal de Sea Ranger Service de locaties weer regelmatig bezoeken.
Een slimme combinatie van de aanwezigheid van Sea Rangers op zee en de inzet van innovatieve satelliettechnologie, biedt de afgelopen drie jaar nuttige inzichten in de activiteiten die plaatsvinden op of rondom de wraklocaties. Scheepswrakken, soms van grote nationaal historische waarde, zijn doorgaans moeilijk te conserveren, met monitoringsopties veelal te kostbaar en complex. De Sea Ranger Service heeft de kans gegrepen om innovatieve ruimtetechnologie te gebruiken om de Sea Rangers te helpen bij het monitoren van de wrakken.
Oprichter van de Sea Ranger Service, Wietse van der Werf, is enthousiast: “Onze Sea Rangers hebben uitstekend werk geleverd door te bewijzen dat meer permanente monitoring van deze wraklocaties mogelijk is. Traditioneel gezien als te kostbaar, hebben we nu een methode ontwikkeld en gevalideerd die bescherming kan bieden aan wrakken en de marine biodiversiteit daar omheen. We kijken ernaar uit om deze strategie en de door ons geleerde lessen te delen met andere autoriteiten buiten Nederland om ook daar vergelijkbare impact te bereiken.”
Wrakken geven een kijkje in de maritieme geschiedenis en worden, met name in het geval van oorlogsschepen, gekoesterd als onderwatergraven. Bovendien, als wrakken zich op de zeebodem vestigen, worden ze een toevluchtsoord voor het onderwaterleven. Het is bekend dat veel soorten onderwaterplanten en zeedieren zich concentreren rond wrakken. Zodra koralen, sponzen en anemonen zich vasthechten aan de wrakstructuren, voeden kleine vissen en schaaldieren zich ermee, wat op hun beurt grotere roofdieren zoals haaien aantrekt. Als zodanig is het beschermen van wraklocaties een integraal onderdeel van het natuurbehoudswerk van de Sea Ranger Service.
Naast de voor de hand liggende voordelen voor het behoud van scheepswrakken op de zeebodem vanuit een natuur-perspectief, benadrukt Van der Werf waarom de bescherming van cultureel erfgoed een andere reden is waarom de Sea Ranger Service de wrakmonitoring op zich heeft genomen: “Verborgen diep onder de golven liggen miljoenen wrakken die verhalen vertellen over onze evoluerende beschaving en hoe veldslagen, economische veroveringen en industriële innovaties die onze menselijke geschiedenis overspannen, zijn ontstaan. De zeebodem herbergt een mozaïek van menselijke geschiedenis dat, wanneer het adequaat wordt beschermd, ervoor zorgt dat wat overblijft, kan worden ontdekt en bewaard voor het algemeen nut.”
Nu het nieuwe wrakmonitoringssprogramma van kracht is, zal de Sea Ranger Service samen met de relevante autoriteiten in gesprek blijven over de mogelijkheden om het werkgebied van het programma uit te breiden en daarmee het behoud van het Nederlandse maritieme erfgoed op de Noordzee te verbeteren.
Lees meer over de pilot tussen de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed en de Sea Ranger Service in dit artikel van de Overheid van Nu.
Luister naar dit recente podcast interview over wat de samenwerking tussen de Sea Ranger Service en de Inspectie Informatie en Erfgoed zo succesvol maakte.